دیروز که عکس دختران گروه رقص چینی که تماشاگران مسابقات آسیایی تماشاگران را سرگرم میکنند را در صفحه فیسبوک توپ سرگردان پست کردم یکی از دوستان این صفحه نقطه نظر منخصر بفردی در باب رسم چیرلیدر ها در بسکتبال ارایه کرد. او معتقد است که بسکتبال خودش به اندازه کافی جذاب است و نباید با این جور موضوعات حاشیه ای برایش جذابیت ساخت و در کل با استفاده از گروه های رقص در مسابقات بسکتبال مخالف بود. به نظرم نقطه نظر این دوست بیشتر از اینکه از دیدگاه اعتقادی و مذهبی نشات گرفته باشد، ریشه در اطلاع کم در باب تاریخچه و دلیل وجودی این برنامه های هنری- تفریحی دارد. همانطور که وجود یک ادمِ سبیل از بناگوش در رفته در استادیوم فوتبال که بوقی شش کله به دست دارد و عربده میزند تا تماشاگران یه صدا تشویق کنند برای یک خارجی عجیب است وجود دختران خوشتران و خوشرو هم ممکن است برای عده ای که تجربه محدود دارند نا مربوط به نظر اید.
اینکه در کنار یک فعالیت اصلی موضوعات فرعی به ظاهر نامرتبط مرسوم شود چیزی جدیدی نیست. (در مثل مناقشه نیست اما) شاید نزدیک ترین شباهت به این نظر این باشد که چرا در سینما چس فیل دست مردم میدهند، خود فیلم باید انقدر جذاب باشد که کسی در هنگام فیلم دیدن چس فیل نخورد یا کباب کوبیده باید انقدر خوشمزه باشد که نیازی به برنج دانه درشت طارم که رویش با روغن حیوانی پاشیده شده و بغلش یه عدد گوجه سرخ شده گذاشته اند نباشد! ریختن روغن حیوانی روی برنج، گوجه سرخ شده کنار کباب و چس فیل در سینما یک شبه رخ نداده و تاریخچه دارد و شاید شکلش هم در طول تاریخ عوض شده. مثلا در سینما های ایران تخمه افتاب گردان، ژاپنی، کدو و البالو خشکه استاندارد فک جنبانک (این کلمه را خودم ساخته ام) برای تماشای فیلم بود اما الان متحول شدیم و شاید فقط چس فیلش باقی مانده. اگر تاریخچه اش و شان نزول چیزی را بدانیم به درک بهتری به موضوعات حاشیه ان موضوع رسید.
قبل از تاریخچه و شان نزول باید ابتد اینکه چیرلیدر کیست و چه میکند را روشن کنیم. چیرلیدر ها از مقوله های کمتر شناخته شدهِ بسکتبال برای مخاطب ایرانی هستند. چیرلیدر ها دخترانی جذاب (و در مواردی پسران) با بدن ها موزون و ورزشکاری که نه تنها تماشاگران را با برنامه های تفریحی-هنری سرگرم میکنند بلکه تشویق کردن تماشاگران را نیز مدیریت میکنند. با افزوده شدن گوینده استادیوم یا استادیوم انانسر و حتی مسول موزیک سالن بسکتبال یا همان دی جی، مسولیت هماهنگ کردن تشویق تماشاگران از گردنِ چیرلیدر ها برداشته شد و تنها مسولیت سرگرم کردن حضار در سالن بسکتبال در زمان توقف بازی به عهده انها باقی ماند. از این رو در بسکتبال حرفه ای دیگر انها را چیرلیدر نمینامند و بیشتر به گروه رقص یا دنس پک شناخته میشوند. مهمترین موضوع در باب شغل چیر لیدرها اینست که این افراد قرار نیست به تماشاگران خدمات ویژه ارایه کنند. سالن بسکتبال را با استریپ کلاب نیست و هر چیزی جای خودش را دارد.
چیرلیدری از کجا شروع شد؟
اولین گروه ها مسنجم تشویق در اواسط قرن هجدهم در انگستان و بعدها در ورزش فوتبال آمریکایی دیده شده. در امریکا، گروه های تشویق مسنجم در مسابقات بین دانشگاه های راتگرز و پرینستون در سال 1869 نقطه شروع این حرکت در ورزش بود. در آن سالها گروه های چیرلیدر عموما سبیل بازار بود و تا سال 1923 که دانشگاه مینه سوتا به دختران اجازه تشکیل گروه تشویق داد دختری در این رشته دیده نمیشد. علیرغم حضور دختران در چیرلیدری تا سال 1940 قضیه چیرلیدر زن برای امریکایی ها جا نیفتاد. وقتی بسیاری از جوانان امریکا در ان سالها به جنگ فرستاده شدند فضا برای مشارکت بیشتر دختران باز شد و دختران قضیه چیرلیدری را جدی گرفتند. این روند تا دهه 70 به شکلی قدرت گرفت که شرکت در گروه های چیرلیدری در امریکا ورزش دخترانه محسوب شد و پسرانی که دنبال چیرلیدری میرفتند مورد غضب و اسگل شدن همقطاران سبیل کلفتشان قرار میگرفتند. چیرلیدری بصورت یک رشته ورزشی در امد که ترکیبی از رقص و ژیمناسیک بود. با اینکه دانشگاه های آمریکا زادگاه این فعالیت بودند ولی از دهه 50 میلادی چیرلیدری بطور حرفه ای از فوتبال امریکایی شروع شد. تیم بالتیمور کولتس اولین تیم حرفه ای در امریکا ( احتمالا در جهان) بود که گروه چیرلیدری تشکیل داد. در ابتدای کار برای حضور در تیم چیرلیدرهای کولت تنها دو پیش نیاز داشت: سکسی بودن و توانایی رقصیدن. دلیل این انتخاب هم این بود که در ان روزها استادیوم برو های امریکایی را مردان تشکیل میدادند. بعد ها فعالیت چیرلیدر های حرفه ای در حد ملکه زیبایی بالا رفت و در تبلیغات برای تیمشان سهم بیشتری گرفتند.
چیرلیدر ها در بسکتبال حرفه ای
اگر چه اجرای برنامه های هنری و سرگرم کننده در وقت های توقف چیز جدیدی در ان بی ای نبود اما استفاده جدی از گروه های رقص توسط مالک مرحوم لوس آنجلس لیکرز، دکتر جری باس، در ان بی ای جا افتاد. دکتر باس ادم خوش گزارنی بود و داستان های عیش و نوش و شب زنده داری اش زبانزد عام و خاص است. او با تجربه اش از دنیای کلاب های شبانه و دانش اش در شناخت بازار گروهی از جذاب ترین دختران را استخدام کرد تا در هنگام وقت های توقف بازی تماشاگران بازی های خانگی لیکرز را سرگرم کنند. موفقیت تجاری دکتر باس در تیم داری و زنده کردن مجدد تیم لیکرز - که فقط محدود به تشکیل تیم رقص نبود- در دهه هشتاد باعث بقیه مدیران تیم ها از کارهای او تقلید کنند و کار به جایی رسید که نه تنها همه تیم های ان بی ای اکنون گروه های رقص دارند بلکه خود این گروه های رقص هم برای خودشان لیگ جدا دارند و رقابت های چیرلیدری و رقص شرکت میکنند. در تیم های مدرن ان بی ای اعضای گروه های رقص دیگر کارشان به رقصیدن در وسط بازی محدود نمیشود. این دختران مسولند که در فعالیت های عام المنفعه تیم و فعالیت های خیریه شرکت کنند. برای تبلیغات و مارکتینگ تیم مدل بشوند و بعضا در فعالیت های رسانه ای شرکت کنند.
چیرلیدری در بسکتبال فیبا
اولین مورد مشخص حضور نظام یافته چیرلیدر ها را که من به یاد دارد جام جهانی ترکیه است. در این جام به کمک میخاییل پرخوروف ( مالک بروکلین نتز و سزکاری مسکو) دختران خوش بر و روی تیم روسی سزکا هوش و حواس را از سر و کله تماشاگران ترک بردند. پس از انهم در بیشتر مسابقات قاره ای و رسمی فیبا تا جای ممکن کشور میزبان این رسم امریکایی را به جا میاورد. البته تا این تاریخ ندیدم که در مسابقات غیر از بزرگسالان فیبا چیرلیدر یا تیم رقص اورده باشد. هنوز ارایه گروه های رقص، آنهم با استاندارد امریکایی نه رقص قاسم آبادی و لزگی، جز نیازمندی های میزبانی مسابقات فیبا نشده و هر چه که در بازی های انتخابی المپیک ریو در پنج قاره میبنید انتخاب و سلیقه کشور میزبان است اما پیشبینی میکنم که بزودی با جا افتادن این رسم در مسابقات بین المللی فیبا بامبولی بر بامبول های دیگر برای جلوگیری از میزبانی در ایران خواهد بود.